Στα τέλη Γενάρη είχαμε δημοσιεύσει ένα κείμενο με το τίτλο “ Ο εθνικός διάλογος για παιδεία έχει ήδη ολοκληρωθεί” (1), με αφορμή τη δημοσίευση της έκθεσης της Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία που προσδιόριζε τα θέματα και τα ερωτήματα που έπρεπε να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας από τις ειδικές επιτροπές και ομάδες εργασίας του διαλόγου. Ισχυριζόμασταν τότε ότι ο εθνικός διάλογος του υπουργείου παιδείας ήταν προσχηματικός και αποσκοπούσε στη διασφάλιση της κοινωνικής συναίνεσης για την προώθηση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης του δημόσιου σχολείου . Τη θέση αυτή, την τεκμηριώναμε με δύο επιχειρήματα : α. αναδεικνύοντας το πολιτικό πλαίσιο του διαλόγου που δεν είναι άλλο από τις μνημονιακές δεσμεύσεις της κυβέρνησης στο πεδίο του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου και β. στην ίδια τη “μεθοδολογία του διαλόγου” που είχε υιοθετηθεί, καθώς τα ερωτήματα προς διερεύνηση για τις ειδικές επιτροπές, στην πράξη, προδιέγραφαν πλήρως και τις μετέπειτα κυβερνητικές πρωτοβουλίες και νομοθετικές ρυθμίσεις. Υπό αυτή την έννοια, ο διάλογος κρίνονταν διπλά προσχηματικός και ως προς την πολιτική του επιδίωξη και ως προς την επιστημονική νομιμοποιητική του βάση.
Ο ίδιος ο πρόεδρος του Εθνικού Διαλόγου τότε είχε θεωρήσει αυτή την τοποθέτηση ως δείγμα δογματικής παιδείας, ενώ ένα άλλο μέλος της Επιτροπής Διαλόγου μιλούσε για την Αριστερά που πάσχει από το σύνδρομο της Μονής Εσφιγμένου (2). Από την αυτή την άποψη, έχει μια ιδιαίτερη σημασία να δούμε πού βρισκόμαστε σήμερα και τι έχει μεσολαβήσει αυτούς τους τέσσερις μήνες .
Πριν εξετάσουμε, πιο αναλυτικά, τα συμπεράσματα της Ενδιάμεσης Έκθεσης της Επιτροπής του Εθνικού Διαλόγου είναι αναγκαίο να διερευνήσουμε τη σχέση που έχει το νομοθετικό έργο της σημερινής κυβέρνησης με τις πολυεπίπεδες διαδικασίες του εθνικού διαλόγου. Θα συμφωνήσουμε όλοι ότι σε αυτή τη σχέση καθορίζεται και κρίνεται τελικά και η αξιοπιστία του διαλόγου και όχι στις ατελείωτες συνεντεύξεις και δηλώσεις του Προέδρου της Επιτροπής.
Μέσα στον Απρίλη, κατά σύμπτωση σε πλήρη συμφωνία με το χρονικό προγραμματισμό των μνημονιακών δεσμεύσεων της κυβέρνησης, έχουμε ένα καταιγισμό νομοθετικών πρωτοβουλιών, από την πλευρά του υπουργείου. Σταχυολογώ μερικές : νέος τύπος ολοήμερου δημοτικού σχολείου, νέος τρόπος διορισμού αναπληρωτών εκπαιδευτικών, αλλαγές στην προσχολική αγωγή στην κατεύθυνση της συγχώνευσης εκατοντάδων τμημάτων, πολυδύναμα νηπιαγωγεία – τέρατα, μετάλλαξη του ρόλου και του χαρακτήρα των τμημάτων ένταξης.
Τίποτα από άλλο αυτά, όμως, δεν περιλαμβάνεται στα ήδη δημοσιευμένα κείμενα της Επιτροπής και σε καμιά περίπτωση δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο ολοκληρωμένης επεξεργασίας από τις σχετικές επιτροπές. Τα μέχρι τώρα δημοσιευμένα κείμενα της Επιτροπής χαρακτηρίζονται έτσι και αλλιώς από μια σκόπιμη ασάφεια στο πεδίο της πολιτικής εφαρμογής και νομοθετικής ρύθμισης και από την έλλειψη οποιασδήποτε τεκμηριωμένης επιστημονικής ανάλυσης των επί μέρους θεμάτων που εξετάζονται. Θυμίζουν περισσότερο κείμενα γενικών αρχών και προθέσεων, νεοφιλελεύθερης κοπής, χωρίς πολλές βιβλιογραφικές αναφορές, εμπειρική έρευνα, στατιστικά στοιχεία και αυστηρή τεκμηρίωση συγκεκριμένων παιδαγωγικών θέσεων.
Ένα μόνο παράδειγμα. Δεν αρκεί να λες ότι επιθυμείς την ενδυνάμωση των μαθητών, αλλά πρέπει να επεξεργαστείς θεωρητικά την έννοια στο πεδίο της παιδαγωγικής θεωρίας, να προτείνεις σύστοιχες παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές που θα την υπηρετούν και να διερευνήσεις τη σχέση της με τα υπάρχοντα αναλυτικά προγράμματα, τις εξεταστικές πρακτικές, την εκπαιδευτική δομή του σχολείου, την κοινωνικοοικονομική προέλευση των μαθητών και πώς η τελευταία επηρεάζει τη σχέση των παιδιών με τη μόρφωση. Σε μια κοινωνία όπου το ένα τρίτο των μαθητών ζει σε συνθήκες φτώχειας, η έννοια της ενδυνάμωσης είναι πιο σύνθετη από ότι φαντάζονται τα μέλη της Επιτροπής και συνδέεται, όπως θα μας έλεγε ο Φρέιρε, με την ενεργητική στράτευση και τον αγώνα για την άρση όλων των εκμεταλλευτικών και καταπιεστικών κοινωνικών σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση, ο αφηρημένος παιδαγωγισμός ή απλή οικειοποίηση των εννοιών της ριζοσπαστικής παιδαγωγικής δε συγκροτούν σοβαρή μεταρρυθμιστική πρόταση για το σχολείο, ούτε καν αφορμή για σοβαρή συζήτηση και αντιπαράθεση στο εσωτερικό της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Για να επανέλθουμε ωστόσο στην ουσία είναι προφανές ότι υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στο υπουργείο που νομοθετεί εδώ και τώρα, χωρίς να νιώθει την ανάγκη να τεκμηριώσει την πολιτική του στις προτάσεις του διαλόγου και στην Επιτροπή Διαλόγου που συνεχίζει να φλυαρεί, κυρίως διαμέσου των μμε. Η διαμόρφωση ενός νέου τύπου ολοήμερου σχολείου, για παράδειγμα, δεν είναι απλά ένα προσωρινό μέτρο, όπως ισχυρίζεται ο κ. Λιάκος, αλλά θα διαμορφώσει, από τη νέα χρονιά, τη σχολική εμπειρία όλων μαθητών του δημοτικού σχολείου, οδηγώντας παράλληλα στην ανεργία μερικές χιλιάδες εκπαιδευτικούς.
Στα κείμενα του Διαλόγου δεν θα βρούμε τίποτα απολύτως. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόταση στα προσωρινά συμπεράσματα των επιτροπών που δημοσιεύτηκαν τον Μάρτη, ενώ η Ενδιάμεση Έκθεση στα τέλη Απρίλη μιλάει για την ανάγκη ενός νέου τύπου ολοήμερου σχολείου που πρέπει να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας (για αυτό φαντάζομαι ενδιάμεση η έκθεση), όταν το υπουργείο ήδη έχει ανακοινώσει τα νέα ωρολόγια προγράμματα, την κατανομή των διδακτικών αντικειμένων και τη ρύθμιση του σχολικού χρόνου . Ο πρόεδρος του ΙΕΠ που το Μάρτιο διατύπωνε 15 γενικές θέσεις για την Παιδεία, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι για καμιά από αυτές δεν ήταν απόλυτα σίγουρος (!!) κατέληξε πολύ γρήγορα από ότι φαίνεται σε τελικά συμπεράσματα.(3) Αυτό το σχολείο χρειαζόμαστε ή καλύτερα αυτό το σχολείο εξυπηρετεί τους δημοσιονομικούς στόχους της κυβέρνησης και την υποχρέωση για πλεονασματικούς προϋπολογισμούς – αυτό το καταραμένο 3.5%. Η μεταμοντέρνα αμφισημία αντικαθίσταται πλέον από την αδήριτη ανάγκη της λιτότητας και των νόμων της αγοράς.
Μήπως το υπουργείο αδειάζει την Επιτροπή Διαλόγου ; Όχι βέβαια, ισχυριζόμαστε ότι αυτή ήταν εξαρχής η πολιτική στόχευση της κυβέρνησης αλλά και των οργανικών της διανοουμένων. Από τη μια μεριά, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει από το Σεπτέμβρη που μας έρχεται στη συρρίκνωση των δομών του δημόσιου σχολείου και στην προώθηση του φτηνού σχολείου της αγοράς. Η παρελκυστική πολιτική των υποτιθέμενων διορισμών μετά και τη γνωστή πορεία της αξιολόγησης ολοκληρώθηκε, το παράλληλο πρόγραμμα εξαφανίστηκε και στη θέση τους υλοποιούνται οι σαφείς οδηγίες ΟΟΣΑ και τα ποικίλα σχέδια αποδόμησης του δημόσιου σχολείου που υπήρχαν στα συρτάρια του υπουργείου ήδη από τις εποχές Αρβανιτόπουλου – Λοβέρδου. Το νέο ολοήμερο για παράδειγμα δεν διαφέρει και πολύ από το σχεδιασμό της ηγεσίας του υπουργείου το φθινόπωρο του 2014, επί υπουργίας Λοβέρδου.
Από την άλλη μεριά, η διαδικασία του διαλόγου εξυπηρετεί τη ιδεολογική νομιμοποίηση της ήδη συμφωνημένης εκπαιδευτικής πολιτικής, την εξασφάλιση ενός κλίματος συναίνεσης στο εσωτερικό της εκπαιδευτικής κοινότητας και κυρίως τη διάχυση των πολιτικών ιδεών που πρόκειται στην επόμενη φάση να υλοποιηθούν. Διαμορφώνεται και προετοιμάζεται, εν ολίγοις, διαμέσου του Διαλόγου, το πλαίσιο και ο ορίζοντας των επόμενων αντιδραστικών τομών . Επιδιώκεται να εξοικειωθεί η κοινωνία με ένα σύνολο συγκεκριμένων νεοφιλελεύθερων επιλογών, σε ένα σχολείο ιστορικά “δύσκαμπτο” στην απόλυτη επιβολή της αγοραίας λογικής. Από αυτή την άποψη, έχει μια σημασία η εξέταση των πορισμάτων της Ενδιάμεσης Έκθεσης, αν και με τα παραπάνω, νομίζουμε ότι έχουμε ήδη τεκμηριώσει την άποψη ότι ο διάλογος προφανώς έχει ολοκληρωθεί και σήμερα απλά βιώνουμε μια κακόγουστη παράσταση που προετοιμάζει το επόμενο δράμα.
Η Ενδιάμεση έκθεση
Θα ξεκινήσουμε με ένα μεθοδολογικό ζήτημα, λίγο σχολαστικό, αλλά ουσιαστικό κατά τη γνώμη μας για την αξιολόγηση της σοβαρότητας της όλης διαδικασίας. Η Ενδιάμεση Έκθεση, όπως και τα προηγούμενα προσωρινά συμπεράσματα του Μαρτίου, προφανώς βασίζονται στα ερωτήματα που τέθηκαν στις ομάδες εργασίας από τον Πρόεδρο της Επιτροπής του Διαλόγου. Τα ερωτήματα του Γενάρη αποτελούν, επομένως, τον ερευνητικό και πολιτικό ορίζοντα στη βάση του οποίου δούλεψαν οι επιμέρους ομάδες. Από αυτή την άποψη, νομίζουμε ότι είναι γόνιμο να αντιπαραβάλλουμε ερώτημα του Γενάρη και απάντηση του Απρίλη. Θα επικεντρωθούμε σε ένα μόνο θέμα για να μην κουράσουμε.
Διαβάζουμε λοιπόν τον Γενάρη “ Πώς θα αποκτήσει αυτονομία η σχολική μονάδα, ως προς το πρόγραμμα, και τη λειτουργία της; Μπορεί να έχουν οι σχολικές μονάδες τη διαχείριση του προϋπολογισμού τους; Ποιο είναι το optimum μέγεθος; Ενιαίος τύπος σχολείων ή διαφοροποιημένη εκπαίδευση; Μπορεί το σχολείο να βγει από την τυποποιημένη ανωνυμία και να αποκτήσει διακριτή φυσιογνωμία και brand name; . (4)
Τον Απρίλη απαντά η Ενδιάμεση Έκθεση “ «Βάπτιση» του σχολείου για λόγους συμβολικούς και για την εξασφάλιση ταυτότητας. Κάθε σχολείο πρέπει να αποκτήσει τη δική του φυσιογνωμία, τις δικές του παραδόσεις, ετήσιους στόχους και να εμφυσήσει στους μαθητές έναν πατριωτισμό του σχολείου. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να περιοριστεί η συχνή εναλλαγή του προσωπικού. Το σχολείο να γίνει δρων υποκείμενο (να αποκτήσει agency).”. O πρόεδρος της Επιτροπής θα γίνει λίγο πιο συγκεκριμένος και τολμηρός “ Η εκπαίδευση στο σύνολό της είναι διασωληνωμένη με το κράτος (..) Η ενδυνάμωση του σχολείου αφορά την αυτονομία του σχολείου. Αυτό απαιτεί υπευθυνότητα από τον σύλλογο διδασκόντων. Κάθε σχολείο σχολείο πρέπει να επεξεργαστεί εσωτερικό κανονισμό της λειτουργίας του, εκπαιδευτικούς στόχους, σχέδιο (..) Ναι (τα σχολεία μπορούν να συνδεθούν με τις τοπικές αρχές), αλλά οι δήμοι δεν είναι ακόμη έτοιμοι οικονομικά και θεσμικά για αυτή τη σύνδεση. Θα πρέπει όμως οι πολιτιστικές δραστηριότητες του δήμου να φτάνουν στα σχολεία. Βέβαια, υπάρχει ο κίνδυνος, όπως στην Αμερική, πλούσια σχολεία σε πλούσιους δήμους και φτωχά σε φτωχούς. (..) Υποστηρίζουμε τη δημιουργία ενός δικτύου πολύ καλών σχολείων σε αυτές τις φτωχές περιοχές, ιδίως των πόλεων όπου επισωρεύονται κοινωνικά προβλήματα”. (5)
Μας πήρε λοιπόν τέσσερις μήνες για να απαντήσει η Επιτροπή θετικά, εν τέλει, σε όλα τα ερωτήματα του Γενάρη. Χρειαζόμαστε αγοραία λειτουργία των σχολικών μονάδων, παρά τους κινδύνους ταξικής διαφοροποίησης των σχολικών μονάδων (χωρίς η Επιτροπή να νιώθει την ανάγκη μιας πιο ολοκληρωμένης σύγκρισης και αποτίμησης της εμπειρίας άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων). Κατά σύμπτωση και οι προτάσεις των “ενεργών πολιτών”, οι οποίοι συμμετέχουν στο Διάλογο, συμφωνούν με αυτή την προσέγγιση. Πρόκειται για παρωδία, όχι μόνο διαδικασίας διαλόγου, αλλά και ερευνητικής, επιστημονικής εργασίας. Αυτό που ήταν εξαρχής δεδομένο τον Γενάρη απλά επιβεβαιώθηκε τον Απρίλη. Επομένως, η άποψη ότι τα ερωτήματα προκαθορίζουν και τις απαντήσεις απλά επιβεβαιώνεται.
Τι προτείνει τελικά η ενδιάμεση έκθεση ; Αν αφήσουμε στην άκρη τον αφηρημένο παιδαγωγισμό της ενδυνάμωσης μαθητών και εκπαιδευτικών (την ίδια μάλιστα στιγμή που την επόμενη χρονιά μπορεί να εργάζονται στο δημόσιο σχολείο καμιά 8.000 λιγότεροι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά που δεν έχουν δύο εργαζόμενους γονείς δεν θα φοιτούν στο νέο ολοήμερο σχολείο, παρά το 30% ανεργίας), είναι η νεοφιλελεύθερη σχολική “αυτονομία”, η λειτουργία των σχολείων με όρους αγοράς, η αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης στον έλεγχο και τη διοίκηση του σχολείου , η επιχειρηματικοποίηση της λειτουργίας του πανεπιστημίου και η επίταση της ταξικής επιλογής διαμέσου του τετράχρονου Γυμνασίου, δίχρονου λυκείου( δομή που αναπαράγει, όχι τυχαία, το αγλλοσαξονικό μοντέλο των A Levels).
Οι παραπάνω θέσεις δεν είναι πνευματική ιδιοκτησία ωστόσο της Επιτροπής, υπάρχουν αυτούσιες στην έκθεση του ΟΟΣΑ από το 2011. Έτσι για το ζήτημα της αυτονομίας του σχολείου που προτείνει η Ενδιάμεση Έκθεση και τονίζει ο πρόεδρος του Διαλόγου σε κάθε συνέντευξη του, ο ΟΟΣΑ υποστήριζε ότι “ Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι από τα πιο συγκεντρωτικά στην Ευρώπη. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης και οι χώρες με τις υψηλότερες αποδόσεις PISA έχουν αποκεντρώσει την ευθύνη και τη λογοδοσία για τη μάθηση των παιδιών στο επίπεδο της σχολικής μονάδας ..” (6) Με βάση την παραπάνω ανάλυση ο ΟΟΣΑ πρότεινε την μετατόπιση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Παιδείας στο Υπουργείο Εσωτερικών και την ανταγωνιστική χρηματοδότηση των σχολικών μονάδων, με βάση των αριθμών των παιδιών και την επίδοσή τους. Αυτό ουσιαστικά εννοεί και ο κ. Λιάκος μιλώντας για εσωτερικούς κανονισμούς, έλλειψη προετοιμασίας από τους δήμους και την ανάγκη να απομακρυνθούμε από μια εκπαίδευση που είναι διασωληνωμένη με το κράτος.
Κατά συνέπεια, πέντε χρόνια μετά, ο περιβόητος Εθνικός Διάλογος δεν προσθέτει από ότι φαίνεται τίποτα περισσότερο στο δημόσιο λόγο για το σχολείο από την ίδια την έκθεση του ΟΟΣΑ. Τελικά, ο Διάλογος φαίνεται πως λειτουργεί κυρίως στην κατεύθυνση της εξοικείωσης της κοινωνίας με τις γνωστές νεοφιλελεύθερες προτάσεις ΟΟΣΑ. Το είχε πει άλλωστε και ο πρόεδρος της Επιτροπής του Διαλόγου στην εναρκτήρια ομιλία του “ Θα πρέπει να έχουμε συνείδηση ότι η κυβέρνηση είναι εξαναγκασμένη να παίρνει υπόψη της τις δεσμεύσεις που προέρχονται από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ και τις μνημονιακές υποχρεώσεις...Στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών υπάρχουν διαπιστώσεις στις οποίες έχουμε καταλήξει και εμείς προτάσεις σωστές ..” (7).
Είμαστε απόλυτα σίγουροι, το αποδεικνύει τόσο το νομοθετικό έργο της κυβέρνησης, όσο και οι ποικίλες εκθέσεις της Επιτροπής.
Αντί επιλόγου
Είναι εμφανές ότι η κριτική του εκπαιδευτικού κινήματος προκαλεί εκνευρισμό στα διάφορα μέλη της Επιτροπής του Διαλόγου γι' αυτό εκτοξεύουν και την κατηγορία του δογματισμού απέναντι σε όποιον/ α τολμά να τους αμφισβητήσει. Το σχήμα δογματισμός – αντιδογματισμός ήταν άλλωστε πάντα ιδιαίτερα προσφιλές στο χώρο της Ανανεωτικής Αριστεράς . Στη ιστορική της διαδρομή ωστόσο, άλλαζε συνεχώς αυτό που κάθε φορά προσδιορίζονταν ως δόγμα . Αρχικά ήταν ο σοβιετικός μαρξισμός και οι “ορθοδοξίες” του , μετέπειτα συνολικά ο μαρξισμός και η σοσιαλιστική προοπτική, σήμερα ενδεχομένως οι εκπαιδευτικοί και οι “συντεχνίες τους” . Οι ποικίλοι όμως δογματισμοί που ανακάλυπτε διαρκώς η ανανεωτική Αριστερά αποτελούσαν αναμφίβολα και το όχημα για την πλήρη προσαρμογή της στο αστικό σύστημα και τις αδήριτες αναγκαιότητές του. Ο αντιδογματισμός αυτής της αριστερής διανόησης προϋπέθετε έναν ανομολόγητο δογματισμό, αυτόν της αποδοχής της αιωνιότητας της αστικής κυριαρχίας. Πρόκειται, όχι για το σύνδρομο της Μονής Εσφιγμένου, αλλά για το γνωστό σύνδρομο της εξουσίας .
Η σημερινή ιστορική χρεοκοπία αυτής της αριστερής διανόησης, από την οπτική της κοινωνικής χειραφέτησης και η πλήρη αδυναμία της να διαμορφώσει ένα εναλλακτικό μορφωτικό πρόγραμμα, από αυτό της κυρίαρχης νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας, είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της ιστορικής διαδρομής. Για τον κόσμο της εργασίας και τη νεολαία ο μόνος δρόμος ασφαλώς δεν μπορεί να είναι άλλος από την πάλη για την ανατροπή της σύγχρονης καπιταλιστικής βαρβαρότητας των μνημονίων και της Ε.Ε.
Σημειώσεις
1. Καλημερίδης Γ. (2016), “Ο εθνικός διάλογος για την παιδεία έχει ήδη ολοκληρωθεί” στο: www.alfavita.gr/apopsin/
και Καλημερίδης Γ- Κάτσικας Χ. στο : www.efsyn.gr/arthro/o-
2.Συνέντευξη του Προέδρου της Επιτροπής Εθνικού Διαλόγου στο esos :www.esos.gr/arthra/42301/o-
Άρθρο του Μπελαβίλα Νίκου “Ο ...προσχηματικός” διάλογος του Υπουργείου και το σύνδρομο της Μονής Εσφιγμένου :www.avgi.gr/article/6311599/
3. Κουζέλης Γ. (2016) “Δεκαπέντε θέσεις για την Παιδεία” στο http://dialogos.minedu.
4. Επιτροπή Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία (2016), “Θέματα και Ερωτήματα προς επεξεργασία από ειδικές επιτροπές και ομάδες εργασίας” στο :http://dialogos.minedu.gov.
5. Ενδιάμεση Έκθεση του Προέδρου της Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία στο http://dialogos.minedu.
Συνέντευξη του Αντώνη Λιάκου στην εφημ. Κυριακάτικο Βήμα 1/5/2016 .
6. ΟΟΣΑ (2011), Καλύτερες Επιδόσεις και Επιτυχείς Μεταρρυθμίσεις για την Εκπαιδευτική Πολιτική στην Ελλάδα στο : www.esos.gr/sites/default/
7. Εισήγηση του Προέδρου στην πρώτη συνάντηση της Επιτροπής Διαλόγου στοhttp://dialogos.minedu.gov.
πηγή: www.alfavita.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου