Η ιστορία πετά το γάντι – θα το σηκώσουμε το 2017;

Το 2017, η χρονιά του πεπρωμέ­νου της Ευρώπης». Αυτός είναι ο χαρακτηρισμός που επέλεξε το γερμανικό περιοδικό Ντερ Σπίγκελ για το νέο έτος, σημει­ώνοντας τα εξής σε άρθρο στην ιστοσελίδα του: «Το 2016 υπήρξε αρκετά κακό για την ΕΕ: Τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες, ψήφος των Βρετανών υπέρ της αποχώρη­σης, διαμάχη για την εμπορική συμφωνία CETA, παραίτηση του Ιταλού πρωθυπουρ­γού Ρέντσι, εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Ακόμη όμως και μετά από ένα τέτοιο Annus Horribilis, είναι γεγονός ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε ακόμη χει­ρότερα. Κι αυτό ακρι­βώς θα μπορούσε να συμβεί το 2017».

Οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις δεν απέ­χουν πολύ από την πραγματικότητα. Ει­δικά στην Ευρώπη, εάν η χρονιά που τε­λειώνει επιφύλασσε στο πολιτικό κατεστημένο και τις κοινωνί­ες δυσάρεστες, στην πλειοψηφία τους, εκ­πλήξεις, αυτή που ξεκινά είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει αλλεπάλληλα σοκ και μεγά­λες ανατροπές.

Σε πολιτικό επίπεδο, άλλωστε, το 2017 θα σφραγιστεί ούτως ή άλλως από έναν εκλογικό μαραθώνιο. Η …προθέρμανση γί­νεται με την εκλογή του νέου προέδρου της Ευρωβουλής, όπου, για πρώτη φορά, οι δύο μεγαλύτερες και παραδοσιακές ομάδες, ΕΛΚ και Σοσιαλιστές, έσπασαν το «σύμφω­νο συνεργασίας» τους το οποίο προέβλεπε εναλλαγή και σχεδόν ισότιμη μοιρασιά όλων των αξιωμάτων – με το επιχείρημα (από την πλευρά των δεύτερων) ότι οι πολίτες τους έχουν ουσιαστικά ταυτίσει, με αποτέλεσμα να αναζητούν αλλού εναλλακτικές λύσεις.

Η συνέχεια θα δοθεί στις 15 Μαρτίου, με τις βουλευτικές εκλογές στην Ολλανδία. Στη χώρα δηλαδή όπου, σύμφωνα τουλά­χιστον με τις δημοσκοπήσεις, το ακροδε­ξιό και ρατσιστικό Κόμμα Ελευθερίας, του Γκέερτ Βίλντερς, προηγείται με ποσοστό που ξεπερνά το 35%, έναντι 25% για το κόμμα του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε και γύρω στο 10% για τους συγκυβερνώντες Εργατι­κούς του προέδρου του Γιούρογκρουπ και πιστού συμμάχου του Βερολίνου και του Σόιμπλε, Γερούν Ντάιζελμπλουμ. Προφα­νώς δε, εφόσον τα προγνωστικά επιβεβαι­ωθούν, ο Βίλντερς δεν αποκλείεται να κλη­θεί να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση σε μια χώρα η οποία συγκαταλέγεται στους ισχυρούς της ΕΕ.

Λίγες εβδομάδες αργότερα έρχεται η σειρά του …κυρίως μενού, καθώς στις 23 Απριλίου και τις 7 Μαΐου διεξάγονται οι δύο γύροι των προεδρικών (και βουλευτι­κών) εκλογών στη Γαλλία. Η επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λεπέν, δεν κρύ­βει ότι έχει βάλει στόχο το Μέγαρο των Ηλυ­σίων. Και η αλήθεια είναι ότι σήμερα οι συν­θήκες είναι πολύ διαφορετικές και ευνοϊκές γι’ αυτήν σε σύγκριση με τις αντίστοιχες που επικρατούσαν το 2002, όταν ο πατέρας της είχε κάνει την έκπληξη πετώντας έξω από το δεύτερο γύρο τον Λιονέλ Ζοσπέν, για να συντριβεί όμως εξαιτίας της συσπείρωσης του λεγόμενου «δημοκρατικού τόξου» γύ­ρω από τον Ζακ Σιράκ.

Σχεδόν την ίδια περίοδο είναι πολύ πι­θανό να στήνονται κάλπες και στην Ιταλία, έστω κι αν ο επίσημος προγραμματισμός προβλέπει εκλογές το 2018. Όλοι παραδέ­χονται, άλλωστε, ότι η κυβέρνηση που προ­έκυψε μετά την ήττα Ρέντσι στο δημοψήφι­σμα και την παραίτησή του είναι ασταθής και δεν μπορεί να τα φέρει βόλτα με τα τε­ράστια προβλήματα της χώρας, σε όλα τα επίπεδα – πολύ περισ­σότερο καθώς Βρυ­ξέλλες και Βερολίνο ασκούν ασφυκτικό πρέσινγκ στη Ρώμη γύρω από την υπόθε­ση της διάσωσης πολλών μεγάλων τραπε­ζών της χώρας.

Το φινάλε θα γραφεί –θεωρητικά και ενώ είναι πολύ πιθανό να έχουν μεσολαβήσει έκτακτα γεγονότα και σε άλλες χώρες, όπου οι ισορροπίες είναι εξαιρετικά εύθραυστες– στη Γερμανία το Σεπτέμβριο. Εκεί όπου ψη­φοφόροι, κεφάλαιο και πολιτικό κατεστημέ­νο, αφού αποτιμήσουν τα αποτελέσματα των εκλογών που θα έχουν προηγηθεί και τις τά­σεις που έχουν καταγραφεί, θα κληθούν να δώσουν κατεύθυνση στην ευρωπαϊκή υπερ­δύναμη και μαζί στο οικοδόμημα της ΕΕ και του ευρώ.

Θα προτιμήσουν, άραγε, τη συνέ­χεια και τους αναγκαίους συμβιβασμούς που αυτή συνεπάγεται; Ή, αντιθέτως, θα υιοθετή­σουν την πιο επιθετική γραμμή, για συνέχι­ση και επιτάχυνση της καπιταλιστικής ολο­κλήρωσης με λιγότερους εταίρους και καθα­ρή την ηγεμονία του Βερολίνου;

Σε κάθε περίπτωση, και με δεδομένο ότι γύρω στην άνοιξη αναμένεται να ξεκινήσει η (δυσάρεστη και επώδυνη για τα κέντρα εξου­σίας, παρά τα όσα επισήμως λέγονται) διαδι­κασία του Brexit, το 2017 θα κάνει και τους τελευταίους δύσπιστους και εμμονικούς να συνειδητοποιήσουν ότι τίποτα δεν είναι όπως παλιά. Το οικοδόμημα που άρχισε να χτίζεται πριν από 60 χρόνια, με την υπογρα­φή της Συνθήκης της Ρώμης και την ίδρυση της ΕΟΚ στις 25 Μαρτίου 1957, χρειάζεται όχι απλώς μερεμέτια, αλλά σοβαρές στατι­κές παρεμβάσεις, εάν θέλει να ελπίζει ότι θα υπάρχει και επόμενη μέρα.

Η αλήθεια δε είναι ότι κάτι ανάλογο συμ­βαίνει και εκτός Ευρώπης, σχεδόν σε όλες τις περιοχές του κόσμου και πρωτίστως στις ΗΠΑ. Η απρόσμενη εκλογή του Τραμπ στην προεδρία σηματοδοτεί μια τομή στη συνέ­χεια της πολιτικής ιστορίας της υπερδύνα­μης, αντίστοιχη με εκείνη που θα σημάνει πιθανή εκλογή της Λεπέν στη Γαλλία. Όσο για τη –σφοδρή και πρωτόγνωρη– δημόσια σύγκρουσή του με τον Ομπάμα σε μια σει­ρά θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής (Ρω­σία, Ισραήλ-Παλαιστινιακό, ΟΗΕ κ.λπ.) λί­γο πριν την ορκωμοσία της 20ής Ιανουα­ρίου, αποδεικνύει πως υπάρχει ένα ρήγμα που βαθαίνει διαρκώς, χωρίζοντας κυριολε­κτικά στα δύο την κοινωνία και το κατεστη­μένο της χώρας.

Την ίδια στιγμή, πάνω στα αποκαΐδια, τους ποταμούς αίματος και την προσφυγιά εκατομμυρίων ανθρώπων που έχει προκα­λέσει ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, συντε­λούνται επίσης μεγάλες ανατροπές οι οποίες αλλάζουν ριζικά το σκηνικό. Η συμφωνία γε­νικής εκεχειρίας στη Συρία, η οποία υπογρά­φηκε με βάση το σχέδιο Μόσχας, Άγκυρας και Τεχεράνης, επιβεβαιώνει ότι οι Αμερι­κανοί έχουν χάσει σημαντικό έδαφος και την πρωτοβουλία των κινήσεων σε μια γεωπο­λιτική ζώνη που παραδοσιακά …έλυναν και έδεναν. Ακόμη και οι νέοι ισχυροί παίκτες, όμως, είναι πρακτικά ευάλωτοι και έχουν πολλά αδύναμα σημεία – με πρώτη και κα­λύτερη την Τουρκία του Ερντογάν, που έχει ανοίξει παντού μέτωπα, εντός και εκτός συ­νόρων, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει σο­βαρό κίνδυνο ενός γενικευμένου και πατα­γώδους οικονομικού και πολιτικού κραχ.

Το κερασάκι στην τούρτα –ή, για την ακρίβεια, η βάση της τούρτας– δεν είναι άλλο από τη συνεχιζόμενη οικονομική κρί­ση, την προφανή αδυναμία του συστήμα­τος να δώσει μια αξιόπιστη και βιώσιμη λύ­ση και την περαιτέρω διεύρυνση των αδι­κιών και των ανισοτήτων σε βάρος των πιο αδύναμων αυτού του πλανήτη. Πρακτικά, η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία συ­νεχίζει να αναπνέει από τον «σωλήνα» που της προσφέρουν οι μεγάλες κεντρικές τρά­πεζες οι οποίες –εναλλάξ ή και όλες μαζί κά­ποιες φορές– συνεχίζουν να προσφέρουν άφθονο και φθηνό χρήμα στις αγορές, έστω κι αν γι’ αυτό δεν υπάρχει ουσιαστικό υλι­κό αντίκρισμα.

Το 2017, λοιπόν, όλα δείχνουν ότι ο κλονισμός του παλιού συστήματος, του «υπαρκτού καπιταλισμού» σε όλες του τις εκδοχές, θα συνεχιστεί και θα ενταθεί. Οι αντιθέσεις στο εσωτερικό του συστήματος θα οξυνθούν και οι ανταγωνισμοί θα λά­βουν πιο βίαιη μορφή. Θεσμοί και οικοδο­μήματα που σφράγισαν τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες της μεταπολεμικής πε­ριόδου, όπως είναι ο ΟΗΕ αλλά και η ΕΕ, αμφισβητούνται ευθέως, από τα «πάνω» και από τα «κάτω».

Προκειμένου να ξεπεράσουν τη νέα δο­κιμασία και να βγουν με όσο το δυνατόν λιγότερες και πιο ακίνδυνες λαβωματιές από αυτήν, το κεφάλαιο και το πολιτικό του προσωπικό είναι φανερό ποια γραμμή επι­λέγουν: Επιχειρούν μια στροφή στην αντί­δραση, την καταστολή, την ακόμη πιο άγρια εκμετάλλευση της ανθρώπινης ύπαρξης, την ισοπέδωση κατακτήσεων δεκαετιών. Ανοί­γουν την πόρτα στην εποχή των τεράτων.

Κάθε μέρα που περνά, γίνεται ακόμη πιο δύσκολο να ορθωθεί απέναντί τους ένα φράγμα που θα τους σταματήσει και, πολύ περισσότερο, θα τους αναγκάσει να υποχω­ρήσουν. Γι’ αυτό και φέτος, το 2017 πιότε­ρο από ό,τι πέρυσι ή τα προηγούμενα χρό­νια, πρέπει επιτέλους να τολμήσουμε να σηκώσουμε το γάντι που έχει πετάξει η ιστο­ρία. Από ουραγοί και διαμαρτυρόμενοι να γίνουμε πρωτοπόροι και ονειροπόλοι. Να βγούμε από τα τείχη των μικρών και πρα­κτικά φανταστικών γαλατικών μας χωριών. Να κάνουμε τις ρωγμές, τους γκρεμούς και τις γκρίνιες τους ανεξίτηλες ύβρεις.

Ειδάλλως, το σκοτάδι της νέας βαρβαρό­τητας θα πέσει ακόμη πιο βαρύ και θα είναι δύσκολο να δούμε ακόμη και αυτό το γάντι…

Γιώργος Παυλόπουλος, εφημερίδα ΠΡΙΝ, 1/1/2017